سامانه محچک، یکی از مهم ترین سامانه های شبکه بانکی کشور رونمایی شد، این رویداد در آستانه آغاز هفته دولت و با حضور رئیس کل بانک مرکزی و سایر مقامات کشور انجام شد.
طبق گزارشات اعلام شده از سوی روابط عمومی بانک مرکزی کشور، بانک مرکزی در راستای اجرای (بند ب ماده 5) مکرر قانون صدور چک، برنامه ریزی های لازم را آغاز کرده و پس از اقدامات گسترده، زیرساخت های مورد نیاز برای تغییر وضعیت عملیات مسدود سازی چک های برگشتی را فراهم کرد. این زیرساخت ها موجب راه اندازی و رونمایی از سامانه شبکه بانکی “محچک” شد. این سامانه که قابلیت استعلام، مسدودسازی و رفع مسدودی آنلاین حساب های بانکی را دارد، از تاریخ هفتم خرداد ماه سال جاری به صورت آزمایشی وارد فاز عملیاتی شده است.
در سامانه محچک، مدت زمان اقدام برای رفع سوء اثر چک ها و مسدود سازی حساب های چک های برگشتی، به طور قابل توجهی کاهش یافته است. با اجرای فاز آزمایشی سامانه محچک، زمان متوسط رفع سوءاثر ۸۰ درصد چک های برگشتی با کاهش میزان ۶۳ درصدی، از ۴۰ روز به ۱۵ روز کاهش یافته است. همچنین این سامانه زمان متوسط رفع سوء اثر چک های برگشتی را به لحاظ مبلغی با کاهش ۹۰ درصدی، از ۳۷ روز به ۳ روز کاهش داده است. لازم به ذکر است تا قبل از راه اندازی و اجرای فاز آزمایشی سامانه محچک، مجموع مبلغ چک های برگشتی که توسط صادر کنندگان چک ها رفع سوءاثر می شدند، حدود 60 درصد بود که در حال حاضر این نسبت به 85 درصد تغییر یافته است.
بنابر گزارشات اعلام شده از سوی بانک مرکزی کشور، تعداد چک های پردازش شده به کل چک های برگشتی در سامانه محچک، از ۲۲ درصد در ابتدای راه اندازی فاز آزمایشی این سامانه به ۱۰۰ درصد چک ها پس از گذشت ۷ هفته رسیده است. روابط عمومی بانک مرکزی همچنین اعلام کرد که تاکنون در سامانه محچک ۱.۱ میلیون چک برگشتی پردازش شده است که ۵.۲ میلیون حساب بانکی که متعلق به صادر کنندگان چک برگشتی به مبلغ ۱۷ هزار میلیارد تومان بود، تا به امروز مسدود سازی شده است. در طی این ۷ هفته و با رونمایی از این سامانه، ۳.۵ میلیون حساب با مبلغ ۱۴ هزار میلیارد تومان نیز پس از طی کردن فرآیند رفع سوء اثر چک ها، رفع مسدودی شده اند.
با رونمایی از مهم ترین سامانه بانکی کشور، سامانه محچک و اجرایی شدن قانون جدید صدور چک ها، این سامانه تاثیر قابل توجهی در کاهش زمان اقدام برای رفع سوء اثر چک های برگشتی داشته است. در ابتدای سال ۹۸، افراد صادر کننده چک های برگشتی به طور متوسط پس از حدود ۵ ماه برای رفع سوءاثر چک ها اقدام می کردند، در حالی که این مدت زمان با رونمایی از این سامانه، به کمتر از یک ماه کاهش یافته است.
اما روش کار این سامانه برای رفع سوء اثر چک های برگشتی چگونه است؟ روش کار سامانه محچک بدین صورت است که پس از غیر قابل پرداخت بودن یا کمبود وجه مبلغ چک در حساب بانکی افراد، اطلاعات چک برگشتی توسط بانک یا موسسات اعتباری، در سامانه بانک مرکزی (سماچک) ثبت شده و کد رهگیری دریافت می شود. پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت اطلاعات و در صورتی که اقدامی جهت رفع سوء اثر چک از سوی صادر کننده آن انجام نگیرد، اطلاعات ثبت شده به سامانه محچک اعلام می گردد. سامانه محچک موجودی تمام حساب های بانکی صادر کننده چک را از شبکه های بانکی استعلام کرده و بر اساس موجودی های استعلام شده، عملیات مسدود سازی وجوه حساب بانکی به میزان مبلغ چک انجام می شود. همچنین در صورتی که فرایند رفع سوء اثر چک برگشتی در سامانه سماچک ثبت شود، فرایند رفع مسدودی وجوه و حساب مسدود شده نیز توسط سامانه بانکی محچک آغاز می شود.
شایان ذکر است که پس از گذشت بیست و چهار ساعت از ثبت برگشت چک در سامانه بانک مرکزی، علاوه بر اینکه تمام وجوه و حساب های صادر کننده چک مسدود خواهد شد، کاربر صادر کننده چک تا زمان رفع سوء اثر چک برگشتی، امکان دریافت خدماتی مانند هرگونه افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید، پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه ارزی یا ریالی و گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی، از سوی بانک برای او وجود نخواهد داشت.
بنا بر اعلام رئیس کل بانک مرکزی، کاهش پرونده های مرتبط با چک در قوه قضائیه از دیگر آثار محچک است و سازوکار اجرایی محچک با زیرساخت فناورانه خود و امکان مسدودسازی برخط مبلغ چک در تمامی حساب های صادرکننده چک، باعث کاهش پرونده های مربوط به چک در قوه قضائیه شده است. همچنین این امکان را برای قوه قضائیه فراهم می کند که عملیات توقیف را به صورت آنلاین انجام دهد.
در ادامه دکتر صالح ابادی افزود: در حالی که در یک و نیم سال گذشته 8800 هزار میلیارد تومان اوراق گام منتشر شده بود، این رقم در یک ماهه گذشته به بیش از 7560 هزار میلیارد تومان رسیده است. با مصوبه هیئت عامل بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار امکان تنزیل اوراق گام بلافاصله پس از انتشار فراهم شده است که این امر دلیل اصلی استقبال از این اوراق در یک ماه گذشته است.
رئیس کل بانک مرکزی خاطرنشان کرد: محچک ضمن بازگرداندن اعتبار چک به قوه قضائیه در کاهش پرونده ها هم کمک شایانی کرده است.
دکتر صالح آبادی در پایان ضمن قدردانی از تلاش های سایر دستگاه ها در اجرایی شدن قانون جدید چک خاطر نشان کرد: با همکاری و هم افزایی سازنده مجلس، قوه قضائیه و شبکه بانکی، اجرایی شدن قانون جدید چک به لحاظ فنی به اتمام رسیده است.
کاظمی فرد؛ معاون فناوری اطلاعات قوه قضائیه با اشاره به تاثیر راه اندازی سامانه محچک بر ورودی های پرونده قوه قضائیه اذعان داشت: بر اساس قانون و در راستای تسریع زمان دادرسی، قوه قضائیه موظف به راه اندازی سیستمی بود که امکان ایفای حق شهروندان را به کمترین زمان ممکن برساند. حلقه مفقوده این سیستم با راه اندازی سامانه محچک تکمیل شده است و این امکان برای قوه قضائیه و قضات اجرای احکام فراهم است که در بحث توقیف اموال به صورت برخط با رعایت مسائل امنیتی به حساب های نقدی محکومین دسترسی داشته باشند.
معاون فناوری اطلاعات قوه قضائیه افزود: “با اتصال سامانه محچک به سامانه سهام (سامانه هوشمند استعلامات مالی) دسترسی قوه قضائیه به حساب های نقدی به عنوان یکی از مهمترین دارایی های افراد برای ایفای حقوق شهروندان از محکومان فراهم گردید.”
کاظمی فرد با شاره به اهمیت همکاری شبکه بانکی و قوه قضائیه برای ارائه خدمت بهتر به شهروندان افزود: با همکاری بانک مرکزی در صدد هستیم در بحث اعتبار سنجی، امکان دسترسی بانک ها به اطلاعات اشخاص را برای پیشگیری از ارائه خدمات به اشخاصی که صلاحیت دسترسی به آن خدمات مانند دریافت دسته چک و تسهیلات را ندارند را فراهم کنیم.
سامانه «محچک» (مسدودسازی حساب صادرکننده چک برگشتی) این امکان را فراهم می‌سازد که در صورت کسری موجودی حساب فرد صادرکننده چک نزد بانک، مبلغ موردنظر از سایر حساب‌های شخص در همان بانک مسدود می گردد. همچنین در مرحله بعدی و در صورت عدم تأمین مبلغ چک در همان بانک، حساب‌های فرد صادرکننده چک در سایر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک از طریق سامانه محچک بانک مرکزی، مسدود و سپس مراحل قانونی از سوی قوه قضاییه انجام می‌شود.
آیین رونمایی از سامانه محچک با حضور رئیس کل بانک مرکزی، اعضای هیئت عامل این بانک، نمایندگان مجلس، نمایندگان قوه قضائیه و مدیران عامل بانک ها یکم شهریورماه 1401در آستانه فرا رسیدن هفته دولت در بانک مرکزی برگزار شد.
